Ερμάνο Όλμι (1931-2018)

Ο Ε. Όλμι γεννήθηκε στο Τρεβίλιο της επαρχίας του Μπέργκαμο, στη Λομβαρδία της βόρειας Ιταλίας. Σε ηλικία τριών ετών μετακόμισε με την οικογένειά του στο Μιλάνο, όπου πήγε σε γυμνάσιο θετικής κατευθύνσεως και παρακολούθησε μαθήματα ηθοποιίας στην Ακαδημία Δραματικών Τεχνών. Ενδιαφέρθηκε για τη σκηνοθεσία όταν εργαζόταν στην ηλεκτρική εταιρεία «Edisonvolta» του Μιλάνου και άρχισε τη σταδιοδρομία του γυρίζοντας ντοκιμαντέρ σε φιλμ των 16 χιλιοστών σχετικά με τις εταιρείες παραγωγής ενέργειας.
Το 1963 νυμφεύθηκε τη Λορεντάνα Ντέττο, η οποία είχε ερμηνεύσει τον ρόλο της Αντονιέττα Μαζέττι στη δεύτερη ταινία του (Η θέση, 1961).
Οι ταινίες του Όλμι ταιριάζουν στο καλλιτεχνικό ρεύμα του ιταλικού νεορεαλισμού, αν και ο ίδιος έλεγε (π.χ. σε συνέντευξη που περιέχεται στο Criterion Edition DVD της ταινίας του Η θέση) ότι ήταν αντίθετος με τη χρήση επαγγελματιών ηθοποιών και γύριζε τις ταινίες του σε αυθεντικές τοποθεσίες. Ωστόσο, πολλοί νεορεαλιστές σκηνοθέτες χρησιμοποιούσαν ερασιτέχνες ηθοποιούς για δευτερεύοντες και κάποτε και βασικούς ρόλους. Οι ταινίες του όπως και οι περισσότερες του νεορεαλισμού, είναι γυρισμένες σε μακρές και αργές μονοκόμματες σκηνές, και γενικώς περιέχουν κάποια δόση κοινωνικού σχολιασμού, αν και σπανίως, όπως και οι άλλοι νεορεαλιστές, διατυμπανίζει πολιτικές απόψεις με άμεσο τρόπο.
Η γνωστότερη ίσως ταινία του είναι Το δέντρο με τα τσόκαρα (L'Albero degli zoccoli), που κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών το 1978. Η ταινία αυτή βασίσθηκε πολύ στις ιστορίες της γιαγιάς του σκηνοθέτη σχετικά με τη ζωή των χωρικών στις αγροτικές περιοχές της Ιταλίας. Το 1983 η ταινία του Camminacammina προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στο Φεστιβάλ των Καννών, ενώ πέντε χρόνια αργότερα Ο θρύλος του Αγίου Πότη, βασισμένος στην ομώνυμη νουβέλα του Γιόζεφ Ροτ και με πρωταγωνιστή τον Ρούτγκερ Χάουερ, κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας, καθώς και ένα Βραβείο Νταβίντ ντι Ντονατέλλο (το ιταλικό αντίστοιχο του «Όσκαρ»).
Τον 21ο αιώνα, με το Il mestiere delle armi (2001) κέρδισε άλλο ένα «Νταβίντ ντι Ντονατέλλο», ενώ το 2008 πήρε έναν τιμητικό Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας.
Ο Ερμάννο Όλμι απεβίωσε στο Αζιάγκο σε ηλικία 87 ετών, μετά από μακρά μάχη με το σύνδρομο Γκυλαίν-Μπαρέ.

Βραβεύσεις

1. 1978: Χρυσός Φοίνικας για Το δέντρο με τα τσόκαρα
2. 1988: Χρυσός Λέοντας για τον Θρύλο του Αγίου Πότη
3. 2004: Τιμητική Λεοπάρδαλη του Φεστιβάλ του Λοκάρνο
4. 2008: Τιμητικός Χρυσός Λέοντας

Βραβεία Νταβίντ ντι Ντονατέλλο

1. 1962: Καλύτερης σκηνοθεσίας για την ταινία Η θέση
2. 1989: Καλύτερης σκηνοθεσίας για την ταινία Ο θρύλος του Αγίου Πότη
3. 2002: Καλύτερης σκηνοθεσίας για την ταινία Il mestiere delle armi

Βραβεία «Nastro d'Argento»

1. 1979: Καλύτερης σκηνοθεσίας για Το δέντρο με τα τσόκαρα
2. 1989: Καλύτερης σκηνοθεσίας για τον Θρύλο του Αγίου Πότη

Πηγή: Ερμάννο Όλμι - Βικιπαίδεια (wikipedia.org) 

Φιλμογραφία

Σκηνοθεσία

Συγγραφέας-Σεναριογράφος

Ηθοποιός

Πηγή: Ermanno Olmi - IMDb 

Ερμάνο Όλμι, ο ποιητής του νεορεαλισμού

της Βένα Γεωργακοπούλου 08/05/2018

Η ταινία του «Το δέντρο με τα τσόκαρα» (1978), που πήρε Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες, θεωρείται ένα αριστούργημα πάνω στην απλή, σκληρή ζωή των αγροτών στην Ιταλία, τέλη του 19ου αιώνα, τότε που οι άρχοντες τους καθόριζαν και κατέστρεφαν τις ζωές τους.
Ένας Λομβαρδός αγρότης, τέλη του 19ου αιώνα, κόβει ένα δέντρο για να φτιάξει ξύλινα τσόκαρα στον μικρό του γιο, να μπορεί να περπατάει μέχρι το σχολείο του. Ο αφέντης, στα κτήματα του οποίου δουλεύει μαζί με άλλες οικογένειες, ανακαλύπτει την ανίερη αυτή πράξη και τον τιμωρεί. Διώχνει την πάμφτωχη οικογένεια, την ξεριζώνει ανελέητα από τη γη που καλλιεργούσε με πόνο και αγάπη.
Έτσι τελείωνε το 1978 μια ιταλική ταινία ή, μάλλον, ένα αριστούργημα με την υπογραφή του Ερμάνο Όλμι, που όπου κι αν παίχτηκε, και στην Ελλάδα, άφηνε τους θεατές εμβρόντητους από τη συγκίνηση για το θέμα της αλλά και την ομορφιά της. Το «Δέντρο με τα τσόκαρα» ήταν η ταινία με την οποία κυρίως διακρίθηκε και λατρεύτηκε ο μεγάλος δημιουργός Ερμάνο Όλμι («γίγαντα» τον χαρακτήρισε ο Ιταλός υπουργός Πολιτισμού Ντάριο Φραντσεσκίνι) που πέθανε χθες στα 87 του χρόνια.
H ταινία κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα στο φεστιβάλ των Κανών, χαιρετίστηκε ως το τελευταίο μεγάλο δείγμα του ιταλικού νεορεαλισμού (έπαιζαν μόνο ερασιτέχνες ηθοποιοί, αγρότες όλοι της περιοχής στην οποία αναφερόταν η ταινία, πατρίδα άλλωστε και του Όλμι) και ως υπόδειγμα ποιητικού και συγχρόνως ντοκιμαντερίστικου σινεμά.
Ο Μάικ Λι, που ομοίως υπηρέτησε μια τέχνη βασισμένη στην αλήθεια γεγονότων και προσώπων, ύμνησε το 2002 την ανθρωπιά, τον ρεαλισμό και την κλίμακα της ταινίας (τα γεγονότα στη ζωή των αγροτών στη διάρκεια ενός χρόνου, από τους έρωτες μέχρι το σφάξιμο των γουρουνιών) και κατέληξε: «Αυτός ο άνθρωπος είναι ιδιοφυΐα».
Ο Ερμάνο Όλμι πέθανε από άγνωστη αιτία, αν και ήταν άρρωστος εδώ και καιρό, στην πόλη Αζιάγκο της Βόρειας Ιταλίας, κοντά στη Βιντσέντζα, που ετοιμάζεται να τον κηδεύσει με δημόσιο πένθος. Εκεί λειτουργούσε από τη δεκαετία του ’80 και η κινηματογραφική σχολή Ipotesi Cinema που είχε ιδρύσει και όπου πάντα δίδασκε. Διδάσκεται, όμως, η πνευματικότητα, ο ανθρωπισμός, η έγνοια για τις χαμηλές τάξεις, η αγάπη για τη φύση, ακόμα και η θρησκευτικότητα που διαπνέουν το έργο του;
Άλλη διάσημη ταινία του, με την οποία κέρδισε το 1988 το Χρυσό Λιοντάρι στο φεστιβάλ της Βενετίας, είναι ο «Θρύλος του Αγίου Πότη», βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του μεγάλου Αυστριακού συγγραφέα Γιόζεφ Ροτ (εκδόσεις Άγρα) για τον θάνατο από το πολύ αλκοόλ ενός κλοσάρ, που ζει κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα στο Παρίσι. Πρωταγωνιστούσε ο διάσημος Ολλανδός ηθοποιός Ρούτγκερ Χάουερ.
Το φεστιβάλ της Βενετίας τον τίμησε και το 2008 με ένα ειδικό Χρυσό Λιοντάρι για το σύνολο της προσφοράς του στο σινεμά.
Ο Ερμάνο Όλμι γεννήθηκε στο Μπέργκαμο το 1931 και ξεκίνησε σκηνοθετώντας από το 1952 μέχρι το 1961 πολλές μικρές ταινίες και ντοκιμαντέρ για λογαριασμό της ηλεκτρικής εταιρείας Edisonvolta του Μιλάνου.
Σε ένα υδροηλεκτρικό φράγμα θα εκτυλισσόταν και η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, «Il Tempo si e Fermato» (1958), ενώ και η δεύτερη, «Il Posto» (1961), αναφερόταν σε ένα νεαρό ζευγάρι που προσπαθεί να βρει δουλειά σε μεγάλη εταιρεία του Μιλάνου, για να γνωρίσει τελικά την αποξένωση του ανειδίκευτου εργάτη -πρωταγωνιστούσε η ερασιτέχνης τότε Λορεντάνα Ντέτο, που έγινε γυναίκα του, του χάρισε τρία παιδιά και βρισκόταν δίπλα του την ώρα του θανάτου του.
Από την αρχή είχε φανεί ότι σε όλη του τη ζωή θα απασχολούσε τον Ερμάνο Όλμι η αγροτική ζωή, η αξιοπρέπεια της απλής, χειρωνακτικής εργασίας, οι ταξικοί διαχωρισμοί στην κοινωνία, αλλά και ο Καθολικισμός.
Μία από τις πιο γνωστές (και εμπορικές) ταινίες του είναι η γυρισμένη το 1965 με πρωταγωνιστή τον Ροντ Στάιγκερ «E Venne Un Uomo» (Α Man Called John) για τον Πάπα Ιωάννη τον 13ο όταν ακόμα λεγόταν Αντζελο Ρονκάλι και ήταν έφηβος, 14 με 17 χρόνων. Ακολούθησε μια σειρά από ταινίες με θρησκευτικά θέματα. Ακόμα και η τελευταία του δουλειά, του 2017, ήταν ένα ντοκιμαντέρ για τον αείμνηστο καρδινάλιο Κάρλο Μαρία Μαρτίνι, που οι Ιταλοί πολύ τιμούσαν, με τίτλο «Vedete, sono uno di voi» (Δείτε, είμαι ένας από σας).

Αντίο στον Ερμάνο Όλμι, το αιρετικό παιδί του ιταλικού νεορεαλισμού

Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος που αγαπούσε να σπάει τις φόρμες και να χρησιμοποιεί «κοινούς θνητούς» και όχι επαγγελματίες ηθοποιούς στις ταινίες του, έφυγε σε ηλικία 86 ετών
Protagon Team
7 ΜΑΪΟΥ 2018
«Οι ταινίες δεν πρέπει να δείχνουν τον κόσμο όπως θα έπρεπε να είναι, αλλά όπως ακριβώς είναι»: αυτό ήταν το μότο του Ερμάνο Όλμι, του Ιταλού σκηνοθέτη και σεναριογράφου που πέθανε σε ηλικία 86 ετών, αφήνοντας πίσω του μια πλούσια φιλμογραφία.
Βραβευμένος με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών το 1978 για την ταινία του «Το δέντρο με τα τσόκαρα», είχε από νωρίς κάνει σαφές ότι τον ενδιέφερε η ντοκιμαντερίστικη προσέγγιση του σινεμά. Στη συγκεκριμένη ταινία, τοποθετημένη στη Λομβαρδία, μια ομάδα κολίγων προσπαθεί να καλλιεργήσει τη γη ενός μεγαλοκτηματία.
Δεν αγαπούσε τις ταμπέλες, ειδικά όταν κάποιος επιχειρούσε να τις βάλει στον ίδιο. Μολονότι είχε θεωρηθεί ως εκπρόσωπος του ιταλικού νεορεαλισμού, ο ίδιος, σύμφωνα με δημοσίευμα της Corriere della Sera , δεν δίσταζε να διαχωρίσει τη θέση και τις δημιουργίες του, καθώς σε αντίθεση με πολλούς σκηνοθέτες που ανήκαν στο ίδιο κίνημα και χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο επαγγελματίες ηθοποιούς, ενώ εκείνος, προτιμούσε το «άγριο, ακατέργαστο ταλέντο των ερασιτεχνών».

O Όλμι καθοδηγεί τους ηθοποιούς στο βραβευμένο φιλμ «Το δέντρο με τα τσόκαρα» (1978)

Άλλες γνωστές ταινίες του, είναι «Οι Αρραβωνιασμένοι», «Κάποια μέρα…» και «Η Θέση». Εκτός από τους ερασιτέχνες, ο Όλμι είχε ιδιαίτερη αδυναμία και στους παρεξηγημένους ηθοποιούς, των περίφημων B-Movies. Ένας από αυτούς, ήταν και ο Μπαντ Σπένσερ, ο οποίος έπαιξε το 2003 στο «Cantando dietro i paraventi» του Όλμι, αποδεικνύοντας ότι το ποιοτικό σινεμά οφείλει να είναι ανοιχτόμυαλο και ακομπλεξάριστο.
Το 1988 ο Ολμι πρόσθεσε στη μεγάλη συλλογή του με κινηματογραφικά βραβεία και το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας, για την ταινία «La leggenda del Santo Bevitore» (Ο Θρύλος του Αγίου Πότη), που ήταν βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ, με πρωταγωνιστή, έναν ακόμη «παρεξηγημένο», πλην όμως εμβληματικό, τον Ρούτγκερ Χάουερ.

Ο Ερμάνο Όλμι, ένας από τους μεγάλους του ιταλικού σινεμά, πέθανε σε ηλικία 86 ετών
BUZZ 07 MAY Flix Team

Το 1978 είχε κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες για το «Δέντρο με τα Τσόκαρα».
Θα έλεγε κανείς ότι ο Ερμάνο Όλμι ήταν ένας «χειρωνάκτης» σκηνοθέτης. Ένας δημιουργός που όπως έλεγε προτιμούσε να βλέπει τον κόσμο από την ίδια θέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους, δίχως την αίσθηση ενός διανοούμενου που τον παρατηρεί. Μεγαλωμένος σε μια αγροτική οικογένεια στο Μπέργκαμο, τον τόπο όπου θα λάμβανε χώρα η πιο διάσημη ταινία του «Το Δέντρο με τα Τσόκαρα», ο Όλμι έμαθε σινεμά με τον τρόπο που ένας αγρότης μαθαίνει να καλλιεργεί την γη, με σκληρή δουλειά. Πολύ πριν γυρίσει την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του είχε γυρίσει ήδη δεκάδες μικρού μήκους φιλμάκια και εταιρικά ντοκιμαντέρ για την εταιρία ηλεκτρισμού του Μιλάνο στην οποία δούλευε.
Η πρώτη του μεγάλου μήκους «Il Τempo si è Fermato» μάλιστα θα διαδραματιζόταν σε ένα υδροηλεκτρικό φράγμα, αλλά όπως όλες σχεδόν οι ταινίες του θα είχε περισσότερο να κάνει με την «ηλεκτρισμό» μεταξύ των ανθρώπων και την σχέση τους με την φύση, παρά με οτιδήποτε άλλο. Η ταινία που τον καθιέρωσε εν τούτοις θα ήταν «Η Θέση», η δεύτερη μεγάλου του μήκους η ιστορία ενός νεαρού που θα κάνει τα πάντα για να προσληφθεί σε μια εταιρία στο Μιλάνο θέλοντας να πραγματοποιήσει ένα όνειρο που τελικά δεν ήταν δικό του.
Τα κύρια θέματα με τα οποία καταπιάνονταν ο Όλμι στις ταινίες του αφορούσαν κυρίως την αγροτική ζωή, την ταξική δομή και τον Καθολικισμό. Το 1965 ο Όλμι σκηνοθέτησε ένα φιλμ για τον Άντζελο Ρονκάλι πριν γίνει ο Πάπας Ιωάννης ο 23ος, με τίτλο «Α Man Called John» με πρωταγωνιστή τον Ροντ Στάιγκερ.

Μεταξύ του ιταλικού νεορεαλισμού και του επόμενου βήματος του Ιταλικού σινεμά ο Όλμι ακολούθησε μια πορεία που ήταν διακριτά ξεχωριστή, κερδίζοντας στην πορεία σημαντικές διακρίσεις που εκτός από τον Χρυσό Φοίνικα για το «Δέντρο με τα Τσόκαρα» στο φεστιβάλ των Καννών περιλαμβάνουν ακόμη το Χρυσό Λιοντάρι της Βενετίας το 1988 για το «Ο Θρύλος του Αγίου Πότη», αλλά και μια σειρά από Ντονατέλο, τα κορυφαία βραβεία του Ιταλικού σινεμά.
Από το 1980, ο Όλμι ίδρυσε και μια καινοτόμα κινηματογραφική σχολή, την «Ipotesi Cinema», στο Μπασάνο ντελ Γκράπα στη βόρεια Ιταλία όπου και δίδασκε μέχρι και τον θάνατό του. Η τελευταία του ταινία ήταν το 2017 όταν γύρισε ένα ντοκιμαντέρ για τον Καρδινάλιο Κάρλο Μαρία Μαρτίνι με τίτλο «Vedete, Sono uno di Voi».

O Ερμάνο Όλμι μαζί με τους πρωταγωνιστές στα γυρίσματα της ταινίας «Το Δέντρο με τα Τσόκαρα».

Η τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του, «Torneranno I Prati», ένα αντιπολεμικό δράμα στα χαρακώματα του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου βγήκε στις αίθουσες της Ιταλίας τον Νοέμβριο του 2014 ενώ προβλήθηκε εκτός συναγωνισμού στο 65ο Φεστιβάλ του Βερολίνου.
O Ερμάνο Όλμι, άφησε την τελευταία του πνοή σήμερα σε ένα νοσοκομείο στο Ασιάγκο της βόρειας Ιταλίας, σε ηλικία 87 ετών. Δίπλα του ήταν η γυναίκα, Λορεντάνα Ντέτο η οποία πρωταγωνίστησε μάλιστα και στην πρώτη του επιτυχία «H Θέση», και τα παιδιά του, αλλά η αιτία του θανάτου του δεν έχει γίνει ακόμα γνωστή. Πολιτικός, ρομαντικός, έτοιμος να διακόψει την αφήγηση για να απλώσει το βλέμμα του σε πράγματα που κανονικά δεν θα ταίριαζαν σε μια συμβατική αφήγηση και σίγουρος πως οι πραγματικές απαντήσεις δεν βρίσκονται σε διακηρύξεις, προπαγάνδες ή σε μελοδραματικούς μονολόγους, στον Όλμι άρεσε πάντα να κινηματογραφεί τον άνθρωπο μέσα στο σύστημα.

ΠΕΘΑΝΕ Ο ΙΤΑΛΟΣ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΕΡΜΑΝΟ ΟΛΜΙ
Του Κώστα Τσιναρίδη

Πέθανε σήμερα σε ηλικία 87 ετών ο κορυφαίος Ιταλός σκηνοθέτης Ερμάνο Όλμι, όπως αναφέρει η ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Corriere della Sera. O Όλμι αποτέλεσε μια ξεχωριστή περίπτωση υπαρξιακού σκηνοθέτη στον ιταλικό κινηματογράφο την εποχή που έσφυζε από δημιουργικότητα.
Βαθιά θρησκευόμενος Καθολικός, επέλεξε να ασχοληθεί με ανθρωποκεντρικά θέματα μετά την εποχή του νεορεαλισμού αναπτύσσοντας μια ποιητική ματιά. Αφού γύρισε αρκετά ντοκιμαντέρ τη δεκαετία του ’50, σκηνοθέτησε την πρώτη του ταινία Ο χρόνος σταμάτησε (1958) όπου ξεκαθάρισε το προσωπικό ποιητικό του στυλ. Ο πρώτος του θρίαμβος, όμως, θα ερχόταν το 1961 με το αριστούργημά του Η Θέση, ένα σχόλιο για την πτώση των ηθικών αξιών της νεολαίας. Το δεύτερο σημαντικό του έργο εκείνη την εποχή ήταν Οι Αρραβωνιασμένοι (1963). Ωστόσο, παρέμεινε προσηλωμένος στο είδος του ντοκιμαντέρ. Όσες φορές αποφάσιζε να γυρίσει ταινία μυθοπλασίας, πρόβαλλε ως ιδιαίτερα αποτελεσματικός αφηγητής, όπως με την Περίσταση (1973). Αναμφισβήτητα, η μεγαλύτερη καλλιτεχνική του επιτυχία ήταν Το δέντρο με τα τσόκαρα (1978), ένα μετανεορεαλιστικό αριστούργημα στο ύφος των αδερφών Ταβιάνι, για το οποίο τιμήθηκε με πολλά βραβεία. Παραγωγικότατος μέχρι λίγο πριν το θάνατό του, ήταν για τελευταία φορά υποψήφιος για το Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ Καννών με το μεσαιωνικό δράμα Η τέχνη των όπλων (2001) με θέμα τον πρώτο νεκρό από πυρά πυροβολικού. Η τελευταία του ταινία μόλις το 2015, To πράσινο θα ανθίσει και πάλι, είχε θέμα του τις δυσκολίες μιας ομάδας Ιταλών στρατιωτών στο μέτωπο. Ο Όλμι είχε μείνει ξεκάθαρα πιστός στην ανθρωποκεντρική του ματιά ως το τέλος.

Πηγή: Ερμάνο Όλμι, ο ποιητής του νεορεαλισμού – CAMERA STYLO ONLINE (wordpress.com) 

Roberto Rossellini, Gillo Pontecorvo, Ermanno Olmi, François Truffaut, Carlo Lizzani, Francesco Maselli nel 1959 a Venezia