Μιχαήλ Ρομ (1901-1971)

Ο Μιχαήλ Ίλιχ Ρόμμ (1901 - 1 Νοεμβρίου 1971) ήταν Σοβιετικός και Ρώσος σκηνοθέτης. Του απονεμήθηκε ο τίτλος του Λαϊκού Καλλιτέχνη της ΕΣΣΔ το 1950.

Γεννήθηκε στο Ιρκούτσκ. Ο πατέρας του ήταν σοσιαλδημοκράτης εβραϊκής καταγωγής που είχε εξοριστεί εκεί. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο το 1917 και εισήλθε στο Κολέγιο Ζωγραφικής, Γλυπτικής και Αρχιτεκτονικής της Μόσχας. Από το 1918 - 1921, υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, πρώτα ως σημαιοφόρος και αργότερα ανέβηκε στο βαθμό του επιθεωρητή μιας Ειδικής Επιτροπής σχετικά με τους αριθμούς του Κόκκινου Στρατού και του Στόλου (Ρωσικά: Осодад коиссид оо воросад дисенности Краснод Ардии и Илота) του Προσωπικού Πεδίου του Ανώτατου Στρατιωτικού Σοβιετικού της Δημοκρατίας (Оолевоо штаб Ревоенсовета Ресддики) . Ως εκ τούτου ταξίδεψε πολύ και είχε την ευκαιρία να δει μεγάλο μέρος της ζωής σε διάφορα μέρη της χώρας, κάτι που αργότερα είπε ότι "θυμήθηκε με ευγνωμοσύνη".
Μετά το τέλος της στρατιωτικής του καριέρας, ο Romm έλαβε υποτροφία από τη σοβιετική κυβέρνηση. Το 1925 αποφοίτησε ως γλύπτης από την τάξη της Άννας Γκολουμπίνα του Ανώτατου Καλλιτεχνικού-Τεχνικού Ινστιτούτου και εργάστηκε ως γλύπτης και μεταφράστρια. Το 1928-1930 διεξήγαγε έρευνα σχετικά με τη θεωρία του κινηματογράφου στο Ινστιτούτο για τις μεθόδους εξω-σχολικής εργασίας (Institut metodov vneshkol'noy raboty). Από το 1931 εργάστηκε στο στούντιο Mosfilm, πρώτα ως βοηθός και σεναριογράφος.
Τον Οκτώβριο του 1934, συνυπέγραψε μια συλλογική επιστολή προς τον Ιωσήφ Στάλιν από εργαζόμενους στον κινηματογράφο, δηλώνοντας ότι «εργαζόμαστε με διαφορετικούς τρόπους... Αλλά όλοι εμπνεόμαστε από μια γενική επιθυμία να εκφράσουμε τις ιδέες που εμπνέουν το καλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν,τις ιδέες του λαμπρού ηγέτη του πιο εξαιρετικού και επαναστατικού κόμματος: του Ιωσήφ Βισαριόνοβιτς Στάλιν.» 

Η πρώτη ταινία του Romm, Pishka (Dumpling, 1934) ήταν μια σιωπηλή εκδοχή της ιστορίας του Guy de Maupassant Boule de Suif. Στη συνέχεια άρχισε να εργάζεται σε μια κινηματογραφική έκδοση Της βασίλισσας μπαστούνι, την οποία σκόπευε να έχει έτοιμη εγκαίρως για την εκατονταετηρίδα του θανάτου του συγγραφέα του, του ποιητή Alexander Pushkin. και το οποίο θα περιελάμβανε μεγάλα τμήματα παντομίμας χωρίς λέξεις. Το 1936, ανέθεσε στον Σεργκέι Προκόφιεφ να γράψει την συνοδευτική μουσική.  Συγχρόνως, έκανε μια άλλη ταινία, Anka. Το έργο αυτό τον ενεπλάκη σε διαφωνία με την αναπληρώτρια επικεφαλής της Mosfilm, Yelena Sokolovskaya, και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Στη συνέχεια δέχτηκε μια προμήθεια για να κάνει το The Thirteen, μια σοβιετική έκδοση της αμερικανικής ταινίας του 1934 The Lost Patrol, σε σκηνοθεσία John Ford. Η εκδοχή του Romm γυρίστηκε στην έρημο του Τουρκμενιστάν.
Μετά την κυκλοφορία του The Δεκατρία τον Μάιο του 1937, ο Romm επέστρεψε για να εργαστεί στο The Queen of Spades. Αλλά διατάχθηκε από τον επικεφαλής της κινηματογραφικής βιομηχανίας, Μπόρις Σουμιάτσκι να διακόψει και να κάνει τον Λένιν τον Οκτώβριο, τον οποίο έπρεπε να ολοκληρώσει σε τέσσερις μήνες, εγκαίρως για την 20ή επέτειο της μπολσεβίκικης επανάστασης.  Ενώ εργαζόταν στο παιχνίδι οθόνης, το οποίο συνέπεσε με τη μεγάλη εκκαθάριση, έμεινε στο διαμέρισμα της Μόσχας ενός βοηθού διευθυντή Mosfilm, Albert Slivkin. Στις 3 Αυγούστου, ένστολοι αξιωματικοί του NKVD πραγματοποίησαν έφοδο στο διαμέρισμα και συνέλαβαν τον Σλίβκιν, ο οποίος πυροβολήθηκε τον επόμενο Μάρτιο. 

 Παρά το γεγονός αυτό, Romm ολοκλήρωσε την ταινία εγκαίρως για τον Stalin για να έχει μια ιδιωτική προβολή επάνω 6 Νοεμβρίου 1937, λίγο πριν από την απελευθέρωσή του. Στη συνέχεια επέστρεψε, και πάλι, για να εργαστεί στη Βασίλισσα μπαστούνι, αλλά το 1938, το έργο τερματίστηκε από τον νέο επικεφαλής της κινηματογραφικής βιομηχανίας, Semyon Dukelsky, έναν πρώην αξιωματικό του NKVD τον οποίο ο Romm περιέγραψε αργότερα ως "ένα ηλίθιο, ένα κάθαρμα ... ένας κρετίνος, ένας σκύλος."
Το 1940-1943 ήταν καλλιτεχνικός ηγέτης για την παραγωγή ταινιών Mosfilm. Το 1942-1947 ήταν διευθυντής ενός θεατρικού στούντιο για ηθοποιούς του κινηματογράφου. Από το 1938 ήταν λέκτορας, από το 1948 ήταν ο επικεφαλής του τμήματος παραγωγών ηθοποιών του VGIK,καθηγητής (από το 1962). Επηρέασε πολλούς διακεκριμένους σκηνοθέτες ταινιών, συμπεριλαμβανομένων των Αντρέι Ταρκόφσκι, Γκριγκόρι Τσουκρέι, Βασίλι Σουκσίν, Νικίτα Μιχαήλκοφ, Τζόρτζι Ντανέλιγια, Αλεξάντερ Μίτα, Ιγκόρ Ταλάνκιν, Ρεβάζ Τσκίντσε, Γκλέμπ Πανφίροφ, Βλάντιμιρ Μπάσοφ, Τενγκίζ Αμπουλάντζε, Ελέμ Κλίμοφ και πολλούς άλλους.
To Όνειρο (Mechta) (1941) με πρωταγωνιστή Faina Ranevskaya και άλλους διάσημους ηθοποιούς θεωρείται ένα από τα υψηλά σημεία της σταδιοδρομίας Romm. Η ταινία αποκαλύπτει βαθιές πνευματικές κρίσεις, υλική και πνευματική δυστυχία των κατοίκων ενός ξενώνα με τίτλο Όνειρο (Mechta). Ο Πρόεδρος Ρούσβελτ είπε ότι ήταν μια από τις μεγαλύτερες ταινίες στον κόσμο.
Μια άλλη εξέχουσα ταινία του Romm ήταν για νέους πυρηνικούς φυσικούς. Εννέα ημέρες σε ένα έτος (1962). Το ντοκιμαντέρ Θρίαμβος πέρα από τη βία, (aka Συνηθισμένος φασισμός)(1965) για to τρίτο Ράιχ κέρδισε πάνω από σαράντα εκατομμύριο θεατές. Κανένα άλλο ιστορικό ντοκιμαντέρ δεν κέρδισε τόσο πολύ κοινό.
Έγραψε πολλά βιβλία και άρθρα για τη θεωρία της κινηματογραφικής τέχνης, αλλά και απομνημονεύματα. Του απονεμήθηκε το Βραβείο Στάλιν 5 φορές (1941, 1946, 1948, 1949, 1951). Ο Romm ήταν επίτιμο αντίστοιχο μέλος της Ακαδημίας δεξιοτήτων του DDR (1967).
Πέθανε στη Μόσχα το 1971.

Πηγή: Ромм, Михаил Ильич — Википедия (wikipedia.org) 

Φιλμογραφία

Σκηνοθεσία

Συγγραφέας-Σεναριογράφος

Ηθοποιός

Πηγή: Mikhail Romm - IMDb 

Ο αληθινός φασισμός

Τα μάτια των αποστεωμένων ανθρώπινων πορτρέτων που απεικονίζονται στις φωτογραφίες των αρχείων των ναζιστικών στρατοπέδων θανάτου κοιτούν τους ζωντανούς επίμονα και διαπεραστικά. Τους ζωντανούς που συνεχίζουν να μη διδάσκονται από το παρελθόν και έτσι ο φόβος να το ξαναζήσουν, μέρα με την μέρα, αυξάνει. Γιατί «ο φασισμός δεν έρχεται από το μέλλον... οι ρίζες του το σύστημα αγκαλιάζουν... πάλι θε ν' απλώσει σα χολέρα πατώντας πάνω στην ανεμελιά σου και δίπλα σου θα φθάσει κάποια μέρα αν χάσεις τα ταξικά γυαλιά σου». Η δημοφιλέστερη των αντιπολεμικών ταινιών - τρομαχτικά επίκαιρη σήμερα που επιχειρείται να «δεθεί όλη η χώρα με αμοιβαία ευθύνη» όπως στους καιρούς που αναφέρεται το φιλμ - κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στους ανθρώπους που θεωρούν δικαίωμα και καθήκον τους να σκέφτονται και να εκλογικεύουν.

Ο Σοβιετικός σκηνοθέτης Μιχαήλ Ρομ (1901 - 1971) υπήρξε από τους καθοριστικότερης επιρροής δασκάλους του Κρατικού Ινστιτούτου Κινηματογραφίας της ΕΣΣΔ. Η εικόνα της εξαίρετου μεγέθους προσωπικότητας του δασκάλου, που δεν κατέχει μόνο τη γνώση αλλά και κινηματογραφικές μεθόδους μετάδοσής της σφραγίζει απτά την αψεγάδιαστη σύνθεση τελειότητας και γλαφυρού ύφους ντοκιμαντέρ για τον καθημερινό φασισμό.

Με οπτική κοινωνιολογική και ψυχολογική προσεγγίζει ο σκηνοθέτης το πρωτογενές κινηματογραφημένο, ιστορικό υλικό του και συνθέτει ένα φιλμικό δοκίμιο βασισμένο στο διαλεκτικό υλισμό για τον ορατό, κυρίως όμως τον αόρατο φασισμό που ελλοχεύει στη γωνιά και τρυπώνει ύπουλα όπου βρει χαραμάδα. Η κινηματογραφημένη τεκμηρίωση προέρχεται από τα πολεμικά αρχεία της ΕΣΣΔ, της Πολωνίας και της Γερμανίας. Από τα απόρρητα αρχεία του χιτλερικού υπουργείου προπαγάνδας το κεφάλαιο που αναφέρεται στην επεξεργασία και το δέσιμο του «Ο Αγώνας μου» ώστε να αντέξει χίλια χρόνια, όσα και το Ράιχ. «Κρίμα που οι άνθρωποι δεν το διάβασαν προσεκτικά», σχολιάζει ο Ρομ, «θα μπορούσε το κακό να αποφευχθεί». Κομμάτια από το ναζιστικό φιλμ του 1942, προπαγάνδα υπέρ των φυλετικών νόμων «Ο αιώνιος Εβραίος», ντοκουμέντο σπάνιο από το γκέτο της Βαρσοβίας, προσπάθεια διαχωρισμού και κάθαρσης της έννοιας άνθρωπος από την κατηγορία Εβραίος, καθώς και αποσπάσματα από το απόσταγμα φασιστικής αισθητικής φιλμ της Ρίφενσταλ, «Θρίαμβος της Θέλησης», του 1934. Με κύριο εργαλείο το μοντάζ και τον δηκτικό σχολιασμό, ο Ρομ δομεί την ταινία σε κεφάλαια, σε θεματικές ενότητες, ανοίγει αφηγηματικούς κύκλους, τους συνδέει μεταξύ τους, αναλύει και συνθέτει, χωρίς η ευρηματική του αφήγηση να βρεθεί, ούτε στιγμή, εκτός θέματος, να πλαδαρέψει, να χάσει από το ενδιαφέρον της ή να αφήνει αναπάντητα κενά και χάσματα. Ο φασισμός και η σχέση του με το μονοπωλιακό κεφάλαιο που τον γεννά. Τα προμηνύματα της έκρηξης νέων αρπαχτικών πολέμων και υποδούλωσης λαών, για την κατάκτηση αγορών και την παγκόσμια κυριαρχία. Τα «εργαλεία» του φασισμού για να εξαπατά τις μάζες, το «νέο» που φέρνει, «νέο» κόμμα, «νέες» στολές, «νέα» τάγματα... Η κοινωνία σαν θέατρο και οι μάζες που δεν έχουν διδαχθεί να ξεχωρίζουν το ένα από το άλλο. «Ο φασισμός παρέσυρε τις μάζες γιατί κατόρθωσε να μπει στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου από την πλάγια πόρτα του συναισθηματισμού, παραλύοντας προηγουμένως τέλεια την λογική. Ολόκληρη η ταινία του Ρομ στρέφεται γύρω από αυτόν τον άξονα», έγραψε για την ταινία ο Βασίλης Ραφαηλίδης. Και η αισθητική του φασισμού, σημαντική διάσταση της πολιτικής του πρακτικής με τη συνεπικουρία της τέχνης του, σε ρόλο φορέα ηθικών αξιών σε ένα προσαρμοσμένο σύστημα αισθητικών συμβόλων. Ο εθνικοσοσιαλισμός του Χίτλερ, ο φασισμός, εγκαθιδρύθηκε από το γερμανικό χρηματιστικό κεφάλαιο όταν οι κυβερνήσεις του, απειλούμενες από μια σοσιαλιστική επανάσταση, δεν ήταν πια σε θέση να κυβερνούν και να διατηρούν την εξουσία τους με τα συνηθισμένα «δημοκρατικά» μέσα. Οταν οι αυξανόμενες απαιτήσεις των λαϊκών μαζών για δικαιώματα και ελευθερίες δεν μπορούσαν πια να ανασταλούν παρά με την ανοιχτή βία και την τρομοκρατία. Μη χάσετε την ταινία, μάθημα ιστορίας ύψιστης αισθητικής αξίας με σημερινό αντίκρισμα, για να κατανοήσουμε τους δικούς μας καιρούς. «Τον φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον. Δεν θα πεθάνει μόνος, τσάκισέ τον»!

Παραγωγή: Σοβιετική Ενωση (1965).

Πηγή: Ο αληθινός φασισμός | ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ (rizospastis.gr) 

Film director Sergei Eisenstein left and film director Mikhail Romm at the Mosfilm studio